गैंडा टाइम्स

-बुद्धि सागर

सिसौको रूखमुन्तिर सुस्ताइरहेको थिएँ। बेलाबेला बाक्लो छाला सुम्सुम्याउन आइपुग्ने चिसो बतास अबेरपछि महसुस हुन्थ्यो। चराहरू चिरबिराइरहेका थिए। सोचिरहेको थिएँ - एकछिन पछि कर्नालीतिर नुहाउन जान्छु।
'केटा,' आवाज आयो।
मैले आवाज आएतिर नियालेँ। तीनचार जना केटी रैछन्। मैले मधुरोगरी देखेँ।
'म केटा होइन,' मैले ठूलो आवाजमा भनेँ, 'म गैंडा हुँ, देख्दैनौ चाचरी हो?'
मेरो आवाज सुनेर दुइटी केटी तर्सिए।
'हामी मान्छे गैंडाको बच्चालाई केटा भन्छौं,' एउटी कम्मरमा हात राख्दै ठिंग उभिई।
'आफ्नो प्रेमीलाई पनि केटा त भन्छौं नि,' म उठेँ, 'मलाई पनि प्रेमले केटा भन न त!'
'यस्तो नाकमा सिङ भएकोसित पनि के मायापिर्ती लाउनु?' एउटी अल्लि नजिक आई, 'के माला सिङमा झुन्ड्याइदिनु?'
मैले नियालेँ - छेउमा आउने केटीले टाउकोमा सल राखेकी थिई। गालामा मसिना पसिना थिए। पसिनामा औंलाले प्याट्ट हानूँ जस्तो लाग्यो। तर के गर्नु, केटी पछारिई भने?
'सिङ त गोरुका हुन्छन्,' मेरो ज्यान थर्थरायो, 'यो त खाग हो। थाहा छैन, मान्छेहरू यसलाई पाउन ज्यान फाल्छन्।'
म केटीको नजिक पुगेँ।
'एई भाग्,' म नजिक पुगेको देखेर पर उभेकी केटी कराई।
'किन भाग्ने?' छेउकी केटीले भनी, 'यो केटो त बच्चै छ, राम्ररी खाग पनि टुसाएको छैन।'
'मेरो डर लाग्दैन, सत्ये?'
'किन डराउने?' केटीले तिखा आँखाले हेरी।
'मेरो हरियो छाला छ नि त!'
'डराउन्नँ म त, हरियो छाला भएको गैंडासित।'
'कोसित डराउँछ्यौ त, मैया?'
'हरियो छाला भएका मान्छेसित।'
म ट्वाल्ल परेँ।
'यो वनभरि हरियो छाला भएका मान्छे छन्, ख्याल राख्नू,' मैले आँखा झिम्काएँ, 'कता हिँड्यौ यसरी चिरिच्याट्ट परेर, तीज आ'छ कि के हो?'
'फूल फुल्नलाई वसन्तै आउन नपरेझैं राम्री हुन पनि तीज आउन पर्दैन,' केटी हाँसी, 'काउलो टिप्न जान ला'को।'
'जंगलको भित्रभित्र नजानू,' सम्झाएँ, 'जताततै हरियो छाला भएका मान्छे छन्।'
'तिनले लखेटे भने तिमी भत्ल्याक-भत्ल्याक हाम फाल्दै बचाउन आउनू नि,' केटी हाँसी, 'फिलिममा झैं।'
'फिल्ममा त त्यसरी कुकुर आउँछ, गैंडा आको देख्या छौ?'
अरू केटी अघि लागे। पछि परेकी उसले दगुर्दै भनी, 'रियल लाइफमा ट्राई गर न त, फिल्ममा लिइहाल्छन् कि?'
म उभिरहेँ। केटीहरू मेरा आँखाबाट परपर हुँदै गए।
कर्नालीतिर नुहाउन हिँडेँ।
एकडेढ घन्टापछि, नुहाएर फर्किंदै गर्दा मेरा कानका जाली हल्लिनेगरी चार-पाँच पल्ट लगातार गोलीको आवाज आयो - ड्याम्म ड्याम्म। ज्यान सिरिंग भयो। बेस्मारी त्यतातिर दगुरेँ, जतातिर मा र पा हुनुहुन्थ्यो।
...


सारा गैंडा कुल त्यहीँ थिए। ठूलो रूखको छायामुन्तिर मा र पा चिन्तित देखिनुभएको थियो। बाँदर मीत बाका परिवार पनि त्यहीँ थिए। छेउको ढिस्कोमा टुसुक्क बसेका थिए। मितिनी आमा मीतभाइलाई छातीमा च्यापेर ट्वाल्ल परेकी थिइन्।
'अहम्, काँ पुगेर आइस्?' मलाई देख्नेबित्तिकै पाले सोध्नुभो, 'भर्खरै जंगलमा गोली चल्यो, अहम् तेरो चिन्ताले सताथ्यो।'
'कर्नालीमा नुहाउन गाथेँ,' छेउमा उभिएँ, 'कसैलाई केही त भएन?'
'अह्म, साइलो बुझ्न गा'छ,' पाले भन्नुभो, 'अब जंगलमा बस्नु खतरा हुँदै गो।'
म बोलिनँ।
कान्छा पाले मुख फोरे, 'अब यो आरक्ष छाडेर अन्तै सर्ने हो कि?'
'अहम्, के गुर्न कान्छा?' पाको आवाज मसिनो भो, 'हाम्रा पुर्खाका चिहान यतै छन्। पुर्खाको सम्झनालाई चटक्कै छाडेर जाने कुरा भएन। केही दिन अझै हेरम्, कालबेला अझै बढ्दै गयो भने सबै छाडेर हिँड्नुपर्ला।'
'हाम्रो कुलमा तपैंकै खाग पुरानो हो, तपैं नै हो जान्ने-बुझ्ने,' कान्छा बाको ढाड थर्थरायो, 'हाम्रो काम त तपैंलाई ट्वाल्ल परेर हेर्ने हो।'
लामो सन्नाटा छायो। अनि छेउछाउका झाडीमा सर्‍याक-सर्‍याक आवाज आयो। सबै झस्किए।
साँल्दाइ झाडीबाट फुत्त निस्किए।
'के भा रैछ साइँला?' पाका आँखा चनाखा भए। साँल्दाइले एकछिन सास थामे।
'गैंडाहरूलाई त केही भ'को रैनछ,' उनले भने, 'मान्छे नै मारेजस्तो छ। लास त देखिनँ, भुइँभरि रगतका टाटा थिए।' एकछिन फेरि सनान्नाटा छायो।
'खिखिखि, मनुष्यलाई पनि के भाको हो?' मीत बाले अलि ठूलो स्वरमा भने, 'गोली पड्का छन्, मर्‍या छन्। फेरि तिनलाई मर्न-मार्न जंगललै चाहिने।'
'मति बिग्रेपछि यस्तै हो,' पा उठ्नुभो, 'अहम्, एकपल्ट रगतको तिर्खा लाग्यो भने तिर्खा कहिल्यै मेटिँदो रैनछ।'
अनि, सबै आफ्नो बासस्थानतिर लागे। पा भने रातभरि निदाउन सक्नुभएन। म चन्द्रमा हेरेर टोलाइरहेँ। बिहानै मितबा मुखका पत्रिका च्यापेर रूखका हाँगाहाँगामा हामफाल्दै हामीतिर आइरहेका थिए।
'अहम्, यस्तरी हतारिया छन् मित,' बा झस्किनुभो, 'पक्कै नराम्रो सम्चार ल्याएजस्तो छ।'
मितबा सर्‍याक-सर्‍याक रूखबाट तल झरे। सारा जंगलमा मितबा नै हुन् पढ्न-लेख्न जान्ने। मलाई पनि सानैमा क-ख सिकाएका थिए।
'खिखिखि, हिजो यो जंगलमा को-को मारिया रैछन् भन्ने थाहा भो,' पत्रिका भुइँमा फाल्दै मितबाले ढाड कन्याए, 'सबै नारी रैछन्, दोहोरो भिडन्तमा परेछन्। सिकार खेल्न आथे रे। खिखिखि, आर्मीले भेटेछन्।'
पा बेस्मारी झस्किनुभो। मैले हतार-हतार पत्रिका पल्टाएँ। चारजना केटीको लास लम्पसार परेको थियो। मुटु चस्स भो। थ्याच्च बसेँ।
'के भो गैंडु?' पा आत्तिनुभो।
'यी केटी त हिजो काउलो टिप्न गाथे,' मेरा आँखा धमिला भए। स्वात्त आँसु खस्यो।
'अहम्, के भन्छ यो?'
'एकछिन मसित कुरा गरेका थे,' मैले आँसु थाम्न सकिनँ, 'हरियो छाला भाकासित डर लाग्छ भन्थे, ठहरै पारेछन्।' मौनता छायो।
एकछिन पछि मितबाले मलिन आवाजमा भने, 'पहिलोपल्ट गैंडा कुलमा कोही रोयो। खिखिखि, राम्रो लक्षण होइन यो।'
...

भोलिपल्ट ११ः३० बजे। साँल्दाइ परको फाँटमा बेस्मारी दगुरिरहेका थिए। बेलाबेला हावामा खाग नचाउँथे। पिसाब फेर्न टुसुक्क उभिएको थिएँ, सजग भएँ। साँल्दाइ जंगल पसे। म पनि दगुरेँ।
उनी, अगाडिका ठुल्ठुला रूखलाई टाउकैले ढालिदिउँलाझैं फ्वाँ-फ्वाँ दगुर्दै घरतिर सोझिए। मैले पछ्याएँ।
'खिखिखि, के भयो साँइलालाई, गैंैडु?' मीत बाको आवाज आयो। उनी पनि हतारिँदै रूखका हाँगाहाँगामा हाम फाल्दै आइरहेका रैछन्। 'थाहा छैन, मीतबा,' मैले भनेँ, 'ठूलै संकट आइलागेजस्तो छ।'
मितबाले बेस्मारी अर्को रूखको हाँगामा हाम फाले। हामी पुग्दा साँल्दाइ पाका अगाडि थरथर काँप्दै उभिएका थिए। गर्धनमा चाख्लो-चाख्लो साङ्लोजस्तो केही बाँधिएको थियो।
'के भो साइँला?' पाले सोध्नुभो, 'अहम्, पापीहरूले तेरो पनि खाग निकाल्न खोजे कि?'
'थाहा छैन,' साँल्दाइले रुन्चे स्वरमा भने, 'पहिला चारपाँच वटा हात्तीले घेरे। हात्तीमाथि सयौं मान्छे थिए। पछि गर्धननेर च्यास्स भयो। होस आउँदा म एक्लै थिएँ। गर्दनमा भने यस्तो यन्त्र बाँधिएको रैछ।'
'अहम्, फेरि के आपत आइलाग्यो?' पाको आवाज काँप्यो।
'चिन्ता नगर, मीत,' मीतबा भुइँ झरे, 'यस्लाई जिपियस भन्छन्।' पा ट्वाल्ल पर्नुभो।
'यो लाए'छि गैडा काँ-काँ हिँड्या छ, सप्पै था हुन्छ रे!'
'अहम्, भनेछि पापीहरूले अर्को जालमा पारे हामीलाई?'
'भन्न त गैंडाकै सुरक्षाका लागि हो भन्छन्। खिखिखि, चिन्ता नगर मीत। यसले फाइदै गर्ला।'
'यस्तो कुकुरले झैं पट्टी लाएर हिँड्दिनँ म,' साँल्दाइ रन्किए, 'अब जंगलमा मेरो के इज्जत होला?'
'खिखिखि, साइँला, यस्तो कुरा नगर,' मीतबा मुसुक्क हाँसे, 'यो त तिम्रा लागि तक्मा हो। अब तिमी सामान्य गैंडाबाट विशेष गैंडा भयौ। पत्रिकामा तिम्रो फोटो छापिन्छ।'
'म नेता होइन मीतबा, पत्रिकामा फोटा छाप्दै हिँड्ने,' साँल्दाइले रूखमा गर्धन जोते, 'यो यन्त्र नफाली म फर्किन्नँ।' अनि, घना वनतिर दगुरेँ। अल्लि पर पुगेर रूखमा फेरि आफ्नो गर्धन जोतेँ। रात पर्दै गएपछि मैले साँल्दाइलाई खोजेँ, कतै भेटिएनन्।
'त्यस्तो मुर्ख थ्यो साइँलो,' सुत्नुअघि माले खुइय सुस्केरा हाल्नुभो, 'त्यै नै मान्छेको फेला पर्‍यो।'
म रातभरि निदाउन सकिनँ। मध्यरात थकित साँल्दाइ फर्किए। गर्धनमा पट्टी छँदै थियो। घरबाहिर उभिरहे। अनि बस्दै मसिनो आवाजमा भने, 'गैंडु, अब मलाई खतरै खतरा छ। मलाई केही भइहाल्यो भने मा र पा ख्याल राख्नू।'
म दाइको छेउमा बसेँ, दुवैको छाला ददारिएछ। बिस्तारै आवाज आयो - ख्याट्ट। मलाई थाहा छ, खतरा यस्तै मसिनो 'ख्याट्ट'सहित आउँछ।
...
एकहप्तामा गर्मी बेस्मारी बढेको थियो। दुलाबाट सर्प बाहिर निस्कँदै थिए। म दिनभर एकान्तमा टोलाएर बस्थेँ। एकदिन झ्याम्म परेको रूखको छहारीमा बसेको थेँ। फन्टुस लोखर्के दगुर्दै आयो।
'पहलमान दाइ,' बुरुक्क उफ्रँदै भन्यो, 'तिम्रो घरमा भीड ला'छ।'
'के भो?'
'तिम्रा बा सिकिस्त बिरामी भा'को जस्तो छ।'
म बेस्मारी घरतिर कुदेँ। सारा जंगलका गैंडाले पालाई घेरेका थिए। पा भुइँमा पछारिनुभएको थियो। मा छेउमा थ्याच्च बस्नुभएको थियो। छेउमै मीतबा पनि थिए। साँल्दाइ आमाछेउ उभिएका थिए। पाको नाकमाथिबाट रगत बगिरहेको थियो। मैले देखेँ - पाको खाग थिएन। मलाई भननन रिंगटा चल्यो।
'जेठा बा, यस्तो बेला त भन्न नहुनी हो,' पल्लाघरे गैंडाले भन्यो, 'अब तपार्इं हाम्रो मुखिया रहनुभएन। हजुर्को मुकुट लिएर पापीहरू भागे। अब त गैंडादेवले पनि हजुर्को प्रार्थना सुन्दैनन्। तपार्इं बुच्चो हुनुभो।'
'यस्तो दिन देख्नुअघि, अहम्, म किन मरिनँ?' पाको आवाज मलिन भो।
'हो जेठा,' छिमेकी वनका मुखिया बाले भने, 'अब मुकुट नभएपछि तिमी मुखिया हुन मिल्दैन।'
'खिखिखि, अबको जमानामा यस्ता वाहियात कुरा नगर मुखिया,' मितबा रन्किँदै बुरुक्क उफ्रिए, 'यीजति जंगल बुझेको अरू कोई छ? मुखियाको काम शासन गर्नेमात्र होइन अरूको सुरक्षा दिने हो। अरू कसैसँग यस्तो ह्याऊ छ भने भन।'
'बरु हामी पालैपालो मरौंला,' दुईचार गैंडाले नारा लगाए, 'कि त मुकुट फिर्ता ल्याउनुपर्‍यो कि त अर्को मुखिया चुन्नुपर्‍यो।'
'अहम्, बनाम्ला त नि अर्को मुखिया,' पाले भन्नुभो, 'मैले तिमीहरूमा निरंकुशता लाद्न खोजेको होइन, सबै रीत पुर्‍याउनुपर्छ। पापी मान्छे र हामीमा फरक पनि त हुनुपर्‍यो!'
'पा, चिन्ता नगर्नुस्,' मैले भनेँ, 'म फिर्ता ल्याउँछु मुकुट।'
सबैले छक्क पर्दै मतिर हेरे।
'मलाई थाहा छ, खाग तस्करहरू कहाँ छन्,' मेरो आवाज ठूलो भो, 'म भोलि नै काठमान्डु जान्छु।'
....
चन्द्रमा आकाशको पल्लो पुछारमा पुगिसकेको थियो। जंगल शान्त थियो। मैले मा र पालाई ढोगेँ। उहाँका आँखाबाट छिपछिप आँसु निस्कियो। 'गैंडु, आफ्नो ख्याल राख्नू। ह्याँ त दस जना मानिसले हाम्रो हंस लुट्याथे,' माले भन्नुभो, 'तिमी त लाख-लाख मानिसको बीचमा जाँदैछौ। सके बाको मुकुट लिएर फर्किनू, नसके आफ्नो मुकुट बचाउनू।'
पाका ओठ काँपे, बोल्न सक्नुभएन।
'म यसलाई परसम्म पुर्‍याएर आउँछु' भन्दै साँल्दाइ अघि लागे। म मा र पादेखि परपर हुँदै आएँ र ठूलो रूखबाट मोडिएँ। साँल्दाइ बीचरोडमा उभिएपछि रन्किँदै आएको ट्रक रोकियो। म लुसुक्क पछाडि चढेँ। भाग्यबस ट्रक खाली नै रैछ।
'लौ, आज राम्रै कमाइ होलाजस्तो छ,' अगाडिबाट ड्राइभरको आवाज आयो, 'साक्षात गैंडा देखियो।'
खलासीले दुवै हात जोड्यो। साँल्दाइले बाटो छाडे, ट्रक बेस्मारी हुइँकियो। म कतिबेला निदाएँ, थाहा भएन। गाइँगुइँ आवाजले ब्यँुझिएँ। मेरा आँखामाथि दुइटा अनुहार झुन्डिएका थिए।
'अर्काको ट्रक सुटुक्क चढेर कता हिँड्यौ?' बुढो अनुहारले सोध्यो, 'हाम्लाई गंैडा तस्कर भनेर समात्छन्।'
'चिन्ता नगर्नुस् हजुर, केही भइहाल्यो भने म सम्झाउँला,' मैले हात जोडेँ, 'काठमान्डु हिँडेको हुँ, पाको खाग फिर्ता ल्याउनु छ।'
'आच्या, गुरुजी यो गैंडा त बोल्दो पनि रछ,' खलासी बुरुक्क उफ्रियो।
'देखिस् लड्का?' गुरुजी हाँसे, 'साह्रै भएपछि त गैंडा पनि बोल्दो रैछ। कलीयुग आको भनेको सही रैछ।' म हाँसिरहेँ।
'पिसाब फेर्न झरेको पनि फाइदै भो,' गुरुजीले भने, 'तिम्लाई देख्यौं, अब चिन्ता नगर म जसरी पनि तिमीलाई काठमान्डु पुर्‍याइदिन्छु।'
गुरुजी र खलासीले मलाई पाल ओढाइदिए। ट्रक हर्न बजाउँदै बेस्मारी कुद्यो। म पालभित्र फेरि निदाएँ। पहिलोपल्ट गाडी चढेर होला - भननन रिंगटा पनि चलिरहेको थियो। चर्काचर्का हर्नले ब्युँझिएँ। पालबाट बाहिर चिहाएँ, अँध्यारो भइसकेको रैछ।
'थानकोट आइपुग्यौं, अगाडि चेकिङ छ,' गुरुजीले पछाडि फर्केर भने, 'तिमी चुपचाप बस।'
झिलिलिली टर्च बालेर आर्मी आयो र सोध्यो, 'पछाडि के छ?'
'खाली छ, हजुर।'
'एकपल्ट हेर्न पर्‍यो,' आर्मी ट्रकमा उक्लियो र करायो, 'के हो यत्रो बेडेमानको?'
मेरो ढुकढुकी बढ्यो। आर्मीले पाल ह्वात्त तान्दै टर्चको उज्यालो मेरो ज्यानमा फाल्यो।
'के रैछ?' तलबाट आवाज आयो।
'सर्कसको सामान रैछ,' आर्मी झर्‍यो, 'कागजको गैंडा।'
ट्रक अघि बढ्यो। म ट्रकको मसिनो चेपबाट बाहिर नियाल्न थालेँ - काठमान्डुको एकपाटो उज्यालो र अर्को पाटो अँध्यारो देखियो। एकछिनपछि, ट्रक घ्याच्च रोकियो। गुरुजीले भने, 'लौ त गैंडाबाबु, कलंकी आइपुग्यो। हामी अब साउकोमा जान्छौं। तिमी यतै झर।'
म अक्मकिएँ।
'सोचेर आ त हौला, काँ जाने भनेर।'
म झरेँ। खलासीभाइले हात हल्लाए। मैले हाँसेजस्तो गरेँ, 'सिमदरबार कता पर्छ, गुरुजी?'
'यै बाटो सोजै जाऊ, पुग्छौ।' गुरुजीले अगाडिको लमतन्न बाटो देखाए, 'तिम्लाई थाहा छ कि छैन, सिमदरबार बिहान नस नबजी खुल्दैन।'
मैले शिर हल्लाएँ। ट्रक बेस्मारी हुइँकियो। अब कता जाऊँ? म एकछिन अल्मलिएँ। मीतबाले भनेका थिए, 'ट्याक्सी चढ्नू।' नौ-दस हजार गोजीमा थियो। सोचेँ, ट्याक्सी नै चढ्छु। फाट्टफुट्ट ट्याक्सी कुदिरहेका थिए। म हात ठड्याएर उभिएँ। एकैछिनमा ट्याक्सी रोकियो। हतारमा भनेँ, 'दाजु, सिमदरबार जाने हो?'
ड्राइभर मलाई ठुल्ठुला आँखाले हेर्न थाल्यो। कुर्लियो, 'के ट्याक्सी रोकेको? टाटा मोबाइल रोक्, त्यसमै अट्छस्। लोद्धर लागेका बेला कस्ता-कस्ता मान्छे...।' एकनिमेष अल्मलिएर ड्राइभर फेरि करायो, 'कस्ता-कस्ता गैंडा आइलाग्छन् बा!'
थुक्क थुकेर ड्राइभर कुद्यो।
लौ त, सिमदरबार भोलि नै जाम्ला। आजको रात काटूँ। खोज्दाखोज्दा बल्ल होटेल भेटँे। झिलिमिली बलिरहेको साइनबोर्ड थियो, 'साक्षात् अप्सरा होटल।'
ढोका ढक्ढकाएँ।
'को हो ट्यापे? हिच्, यत्ति राति?' लर्बरिएको आवाज आयो।
'हजुर, म गैंडा हुँ,' मैले मसिनो आवाजमा भनेँ, 'एकरात बास चाहियो।'
'यस्कीमा, हिच् जिस्किँदो पो रैछ,' घद्र्याक-घुदु्रक आवाज आयो। ह्वात्त ढोका उघि्रयो। अधबैंसे मानिस ढोकामा उभियो। ट्वाल्ल पर्दै हेर्‍यो। आँखा मिच्यो।
'यस्कीमा गैंडे, अप्सरा होटेललाई हेप्छस्?' उसले लात्ती उचाल्यो, 'रंगशाला जा। जंगली, के तँलाई जंगल सानो भो, सहर आछस्? छिः कस्तो गनाको।'
म ट्वाल्ल परेँ। उसले ढ्याप्प ढोका लायो। मान्छेको जात यत्तिसम्म रद्धी होला - सोचेकै थिइनँ।
बरु हिँडेरै रात कटाउँछु, मैले फेरि सोचेँ। भोकले रन्थनिइरहेको थिएँ। खाना खोज्ने सुरमा अँध्यारो गल्लीमा भौंतारिएँ। कमै घरमा बत्ती बलेका थिए।
'को हो यत्रो ट्रकजस्तो?' अँध्यारो कुनाबाट आवाज आयो। ९-१० वर्षको फुच्चे केटो अँध्यारोबाट बाहिर आयो। ज्यानमा मैलो जाँगे र थोत्रो बन्डी थियो। खाली गोडा। जिङरिंग कपाल। ऊ मभन्दा पनि गनाको थियो।
'गैडा हुँ, बाबु,' मैले मलिन आवाजमा भनेँ, 'आजै आको, भोकले रन्थनेको छु।'
उसले रमाउँदै हेर्‍यो।
'मै त तीन दिनदेखि भोको छु,' उसले मेरो पेटमा प्याट्ट हान्दै भन्यो, 'सारा दोकान बन्द भैसके, पैसा छ?'
मैले झोला थप्थपाएँ।
'अब त पैसा भए पनि पाइन्नँ,' उसले मलाई अँध्यारोतिर तान्यो, 'आऊ, आज यतै सुत।'
उसले पेटी देखायो। पल्टेँ। आँखा चिम्लिएँ। केटो मेरो छातीतिर लपक्क टाँसियो। निद्रा लागेन, अबेरसम्म टोलाइरहेँ। आकाशमा चन्द्रमा थियो तर मैले जंगलबाट देख्ने चन्द्रमाभन्दा यो चन्द्रमा मैलो थियो।
'तिम्रो नाम के हो, बाबु?' मैले फुच्चेलाई कोट्याएँ।
'काठमान्डु,' उसले निद्रामै भन्यो, 'मलाई त जसले भेटेपनि लात्तैलात्तले गोद्छन्।'
...
बिहानै काठमान्डुले पाँच पोका पाउरोटी, कागजमा बेरिएका छवटा समोसा र एउटा पानीको बोतल ल्यायो। पैसा फिर्ता दियो। मैले एक निमेषमै साढे पाँचपोका पाउरोटी र तीनवटा समोसा खाएँ। पानी पिएपछि पेट ढुस्स भो। आफ्नो फेरि एकैठाउँ हगासनमा बस्ने बानी पेट गडबड भयो भने के गर्ने होला?
'पेट ढुस्स भो,' मैले ढ्याउ गरेँ, 'ग्यास्टिक होलाजस्तो छ।'
'कइँ गैंडालाई पनि ग्यास्टिक हुन्छ?' काठमान्डु खिस्स हाँस्यो।
'के गैंडाको पेट हुँदैन कि क्या हो?' मैले दाँत देखाएँ।
'यस्तै हो, काठमान्डुमा पेट ढुस्स भइरहन्छ।'
मेरा आँखा भर्खरै समोसा ल्याएको कागजको टुक्रामा गयो। लौ, त्यहाँ त साँल्दाइको फोटो पो रैछ! साँल्दाइ भुइँमा लडेका थिए, वरिपरि मान्छे थिए। फोटामाथि ठुल्ठुला अक्षरमा लेखिएको थियो - गैंडा संरक्षणमा अर्को फड्को। खाग चोरलाई फाँसी देऊ।
दायाँपट्टि सानो फोटो पनि थियो - जुँगावाल मान्छेको। मुन्तिर नाम थियो - डा.कर्मदास 'पसिनाजीवी'।
ए, भनेपछि यिनैले हाम्राबारेमा लेख लेखेका रैछन्।
म मख्ख परेँ - यिनैलाई भेटे पाको खाग खोजिदिन्छन् कि?
'किन हाँसेको?' काठमान्डुले सोध्यो।
'ल हेर, मेरा साँल्दाइको फोटो,' मैले पत्रिका देखाएँ।
'तिम्रा दाइ मरे?'
'होइन। मान्छेले बेहोस बनाका हुन्,' मैले छेउको फोटो देखाएँ, 'यिनलाई चिन्छौ?'
'किन नचिन्नु?' काठमान्डुले फोटा हेर्दै भन्यो, 'मेरो नाम काठमान्डु भन्ने था छैन? म ह्याँ बस्ने जसलाई पनि चिन्छु।'
'फोन पत्ता लगाइदेऊ न!'
'जाबो त्यति पनि,' काठमान्डु हाँस्यो, 'ल हिँड, पिसिओ।'
काठमान्डुले पत्रिका किन्यो। मलाई भीडभाडहीन पिसिओमा पुर्‍यायो। पिसिओवाला छक्क परेर मलाई हेर्दैथ्यो। काठमान्डुले पत्रिका कार्यालयमा फोन गर्‍यो र पसिनाजीवीको 'फ्यान' हुँ भन्दै नम्बर माग्यो। एकैछिनमा नम्बर पाइयो। उसले फेरि नम्बर थिच्यो। घन्टी गएछ, मलाई दियो।
उताबाट आवाज आयो, 'हेलो।'
'हजुर पसिनाजीवी पर्नुभो?' मैले नम्र आवाजमा सोधेँ।
'होइन, आँसुजीवी हुँ। रोको रोयै गर्छु। हिहिहि, मेरो नाम पूरा आउँदैन?'
'हजुर, कर्मदास पसिनाजीवी होइन?'
'होइन,' उनको आवाज मोटो भो, 'म डाक्टर कर्मदास पसिनाजीवी हुँ। तपार्इं को पर्नुभो त?'
'मैले हजुर्को लेख पढेको थिएँ।'
'आम्मामा, पहिलोपल्ट कसैले मेरो लेख पढेर फोन गर्‍यो,' नरम आवाज आयो, 'नमस्ते है, के सेवा गरूँ?'
'हजुर, म बर्दिया राष्ट्रिय निकुन्जको गैंडा हुँ। पाको खाग चोरी भो। सहयोग गर्नुहुन्छ कि?'
'एइई स्वाँठ, ब्यान-ब्यान जोक गर्छस््?' आवाज कडा भो।
'ठट्टा गरेको होइन?' म झन् नम्र भएँ, 'म साँच्चैको गैंडा हुँ।'
'त्यसो भए गैंडाको आवाज सुना।'
म कराएँ।
'अनि कता हुनुहुन्छ?' फेरि आवाज नम्र भयो, 'हजुर मेरै घरमा पाल्नुस्। भाउजुले पकाको खाना खानुस्। मेरी छोरीलाई पनि साक्षात् गैंडा हेर्ने रहर छ।'
'हस्, तर म हजुर्को घर कसरी पत्ता लगाऊँ?'
'चिन्ता नगर्नुस्, तपाइं अहिले कहाँ हुनुहुन्छ?'
काठमान्डुले ठेगाना भनिदियो।
'एकछिन कुर्दै गर्नुस् है त!' पसिनाजीवीको आवाज मेरोभन्दा नम्र भयो, 'म एकैछिनमा ट्रक पठाइदिन्छु।'
हामी पिसिओबाहिर आयौं। एकछिन अक्मकिँदै काठमान्डुले भन्यो, 'ल त गैंडादाइ, म गएँ। तिमी ह्याँ ट्रक कुर।'
मैले पचासको नोट दिएँ। लियो। एकदुई कदम हिँडेपछि काठमान्डुले हाँस्दै भन्यो, 'यता खराब मान्छे धेर छन्। आपत पर्‍यो भने फोहरको थुपै्रथुप्रो भएको अँध्यारो ठाउँमा आएर बोलाउनू, म त्यतै हुन्छु।'
....
ठूलो भुँडी। राता गाला। चम्किलो तालु। दुवै कन्चटमा अलिकति रौं। तल कुर्ता र माथि बन्डीमा थिए - पसिनाजीवी। सोफामा उपरखुट्टी लाएर बसेका। मान्छे त हुनेखाने नै रैछन्। घर ठूलो थियो। बैठक कोठाको कुनामा भुस भरिएको नक्कली बाघले मलाई एकछिन तर्सायो। ठूलो गेट। गेटमा लेखिएको थियो - सावधान घरमा पाँचवटा कुकुर छन्। तर भित्र कुकुर रैनछन्।
'हेर्नुस् भाइ, सबै फटाहा मात्रै छन्,' पसिनाजीवी गम्भीर भए, 'खाग खोज्न त गारै होलाजस्तो छ। तै म मेरो बर्कतले भ्याएको गरूँला।'
'हजुर, मैले खुब आश गर्‍या छु,' म मलिन भएँ, 'खाग नभएर जंगलमा पाको इज्जत गयो। मलाई त आत्महत्या गर्नुहुन्छ कि भन्ने डर लागेको छ।'
'गैंडाले पनि आत्महत्या...,' उनी टक्क अडिए, 'चिन्ता नगर्नुस् म छु। म डा. कर्मदास पसिनाजीवी हुन्जेल चिन्ता नगर्नुस्। एक पेग जिन लिनुहुन्छ?'
'हजुर, म मदिरा लिन्नँ।'
'कफी त लिनुहुन्छ होला नि?' सुरिलो आवाज आयो, 'मैले डेढ वर्षपछि कफी बनाकी हुँ, नाइँ नभन्नू।'
भत्ल्याक्क पेट निस्किएकी महिलाले कप मतिर बढाइन्। मैले लिएँ।
'ऊ तपाईंकी भाउजु?' पसिनाजीवीले भने, 'यिनी गैंडालाई, माने तपाईंहरूलाई खुब प्रेम गर्छिन्। तपाईंहर्को बारेमा डकुमेन्ट्री बनाउने सोचमा पनि छिन्।'
मैले कपसहित नमस्ते गरेँ।
'अनि बाबु,' उनी पसिनाजीवीको छेउमा बसिन्, 'ड्याडी-ममीलाई आरामै?'
'यी भाइ बाउको खाग खोज्न आका हुन्,' पसिनाजीवीले भने, 'मैले सहयोग गर्ने बचन दिइसकेँ।'
'चोरहरू, ह्वाट फ...,' उनलाई रोक्दै पसिनाजीवी झर्किए, 'तिम्लाई पनि दुनियाँथरी गाली आउँछन्।'
पसिनाजीवी र भाउजुले किचेनछेउको कोठा खाली गरिदिए। पलङ बाहिर झिके। र, भने, 'तपार्इं थाक्नुभो होला, एकछिन आराम गर्नुस्।'
म रित्तो कोठामा पस्नै आँटेको थिएँ, चर्को आवाज आयो, 'ओ माई गड, ओ माई गड, राइनो?'
मैले गेटतिर हेरेँ। जिन्स, टिसर्ट र उच्चअग्लो हिल लाएकी युवती दगुर्दै मतिर आइरहेकी थिइन्।
'यै हो हाम्री छोरी, इस्टेस्कियानिप्रभा।' पसिनाजीवीले हाँस्दै भने।
म हाँसेँ।
'वन मिनेट है, राइनो,' बडो अप्ठ्यारो नाम भएकी उनी घरभित्र दगुरिन्। फर्कंदा उनको हातमा भिडियो क्यामेरा थियो।
'डु समथिङ, राइनो।'
म वाल्ल।
'केही हर्कत गर्नुस् भनेकी हुन्,' पसिनाजीवीले भने। आखिर म एकघन्टा उफ्रिएँ। दगुरेँ। कफी पिएँ। उनले सबै खिचिन्। र, सन्तुष्ट हुँदै भनिन्, 'थ्याङ्स, गड सेक! अब यो भिडियो युटुबमा हिट हुन्छ। आई थिङ्क वान लाख हिटिङ।'
...
भोलिपल्टै मलाई याक एन्ड यतिको फेसन सोमा जानुपर्ने भो। अप्ठ्यारो नामले भनिन्, 'केही गर न नु, पड्डैन, जस्ट हिरे हुनछ।'
'पाको खाग।'
'चिन्ता नगर्नुस्,' पसिनाजीवीले मेरो कुम थुमथुमाए, 'म आज मन्त्रालयतिर जान्छु। बुझेर आउँछु - कतै खाग समाछन् कि?'
म अप्ठ्यारो नामका पछि लागेँ। झिलिमिली बत्ती, चर्को आवाज र छजना सुन्दरीका बीचमा म हिँडेँ। सिटी बज्यो। ताली बज्यो। सो सकिएपछि, सयांै युवती मेरा अघिल्तिर लाइन लागे। 'प्लिज राइनो, अटो ग्राफ।' सबैले सय-सयका नोट अगाडि बढाए।
म वाल्ल परेँ।
'यस्समा, नाम लेखनु,' अप्ठ्यारो नामले भनिन्, 'यसमा तिमरो फफोटा छ।'
ए, त्यसो पो! मैले कम्तीमा सयवटा नोटमा नाम लेखेँ। फर्कंदै गर्दा मैले थाहा पाएँ - मलाई हेर्न आउनेको भीड थाम्न नसकेर पुलिसले लाठी चार्ज गरेछ। भोलिपल्टदेखि त जताततै मेरै फोटा। म जहाँ गएपनि भीड। मलाई विज्ञापन खेल्ने प्रस्ताव आयो। लेखा भाउजुले हेर्ने भइन्। जताततै होर्डिङ बोर्ड झुन्डिए -
गैंडा किन कुल छ?... गैंडाले लगाउँछ... चमेरो छाप तेल
स्नो... गैंडाले पनि पिउँछ
गैंडाको चाहना... आकाश गंगा चुरोट
सेक्सी गैंडा... वान नाइट फरफ्युम
कन्डमको विज्ञापन खेल्न लाज लाग्यो, मैले मानिनँ। लेखेरै ल्याकाथे, 'गंैडाझैं शक्तिशाली... कन्डम।'
छ महिना बितेछ। मैले सिगरेट पिउन सिकेँ। बियर हुँदै ब्ल्याक लेबलसम्म पिएँ। म जता गएपनि अटोग्राफ माग्नेकै भीड। जिब्रो टोक्नेकै भीड। एकदिन कुनै एम्बेसीको प्रोग्रामबाट फर्कंदै गर्दा अप्ठेरो नामले मातमा भनिन्, 'यु नो राइनो, आई हेट बोइज, सबै सेल्पि्कस छन्, आई थिङ्क आ'म इन लभ...।'
उनले आफ्नो शिर मेरो चट्टानजस्तो छातीमा राखिन्, 'डु यु लभ मी?'
एउटा चिसो झिल्का मेरो पैतालादेखि तालुसम्म पुग्यो। मेरो वक फुटेन। घर फर्केर छतमा उत्तानो परेँ। चन्द्रमा हिँडिरहेको थियो। मलाई एकछिन लाग्यो, म काठमान्डुमा होइन, बर्दिया राष्ट्रिय निकुन्जमा छु।
मातले पनि हो कि मुकुटविहीन पाको खुब याद आयो। आँसु तप्प तप्कियो। म जीवनमा दोस्रोपल्ट रोएँ। मलाई जोडले चिच्याउन मन लाग्यो, 'पा... मलाई माफ गर्नुस्।'
म तल झरेँ। अप्ठ्यारो नाम रोइरहेकी थिइन्, पसिनाजीवीको छातीमा टाउको राखेर। मलाई देख्नेबित्तिकै उनले राता आँखाले हेरे, 'के भन्यौ, मेरी छोरीलाई?'
म बोलिनँ।
'तिम्ले हातपात गर्न खोजेको?'
'मलाई सहरको रमझम पुग्यो,' मैले ठूलो स्वरमा भनेँ, 'खोइ, पाको खाग खोज्देको? तपार्इंको ल्याकतले भएन। म आफैं खोज्छु।'
'खोजिस् खाग!' पसिनाजीवी थररर काँपे, 'युरोप पुगिसक्यो होला, तेरा बा अब बुच्चै हुन्छन्। खोज... इस् भेट्छस्!'
म ड्याम्म ढोका धेकेलेर बाहिर निस्किएँ।
'के भो?' भाउजुको आवाज आयो।
'गैंडाले आफ्नो हैसियत देखायो। त्यसलाई सहर पचेन।' पसिनाजीवीले मसिनो आवाजमा भने, 'फेरि यस्तो नगरूँ भनेको, भोलि नै यस्को पनि खाग लुट्छु।'
मेरो ज्यान थररर काँप्यो। मैले सुस्त गेट खोलँे र बाहिर निस्किएँ। अनि, बेस्मारी कुदेँ। मेरो आवाज सुनेर होला, काठमान्डु फोहरको थुप्रोछेउबाट बाहिर आयो। झन् दुबलाएछ। ट्वाल्ल परेर हेर्‍यो र भन्यो, 'दाइ, तिमी त सहरमै हराएछौ, बल्ल होस आयो?'
मेरा ओठ काँपे।
काठमान्डुले मेरो हात समाउँदै अँध्यारो कुनातिर तान्यो, जसरी पहिलोपल्ट भेट हँुदा तानेको थियो।
'थाकेछौ, आज सुत,' काठमान्डुले पेटीमा ढल्कँदै भन्यो, 'भोलि कुरा गरम्ला।'
....

साँझ पर्न थालिसकेको थियो। ट्रकले निकुन्जमा प्रवेश गर्‍यो। अबेरपछि, बीचसडकमा साँल्दाइ देखिए। ट्रक टक्क अडियो। म सुत्त झरेँ। साँल्दाइले बाटो छाडिदिए। ट्रक गयो। साँल्दाइलाई देखेर मलाई रोऊँ-रोऊँ लाग्यो।
'गैंडु, तँ आइस् कि भनेर म सधैं ट्रकलाई यसरी रोक्थेँ,' साँल्दाइले मलिन आवाजमा भने, 'मुकुट ल्याइस्?'
म चुपचाप हिँडिरहेँ। मेरो दिमागमा त्यही चिठी झलझली आइरहेको थियो, जुन चिठी मैले काठमान्डुको सिरानमा दुई हजारसहित राखिदिएको थिएँ -

प्रिय काठमान्डु,
म ठस्स गनाउँदै पाको खाग खोज्न काठमान्डु आएको थिएँ। तर, सहरको रमझममा मैले पाको खाग र जंगलको सौन्दर्य बिर्सिएँ। पसिनाजीवी स्वयं खागतस्कर रहेछन्। जंगलमा त हरेक जनावरको काम र कर्म छुट्टिन्छ तर मान्छेको त एकदमै रहस्य भरिएको हुँदो रैछ। पाले त केवल खाग गुमाउनुभो, त्यो देखिन्छ तर मान्छेले इमान गुमाएको त देखिँदो रैनछ। मलाई लाग्थ्यो - इमान भनेको मान्छेको मुकुट हो। तर, यो जति गुमायो, मान्छे त्यति असल देखिँदो रैछ।
असल मानिसभन्दा त मलाई मेरै बुच्चै पा ठिक लाग्यो।
गुडबाई काठमान्डु!

Posted in: कथा